Uprawa żyta to zadanie, które wymaga konkretnej wiedzy. W artykule znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje dotyczące zarówno pielęgnacji, jak i wysiewu, czy w końcu zbiorów tego popularnego w Polsce zboża.
W Polsce uprawa żyta stanowi około 20% całej produkcji rolnej. Jest to więc ważne dla polskiego rolnictwa zboże, które dla wielu jest podstawą całej rocznej uprawy. Istotne w przypadku żyta jest, że – w przeciwieństwie na przykład do pszenicy – wykorzystuje się przy jej uprawie niższe nakłady na przemysłowe środki produkcji. Walka z chwastami nie jest trudna i wymagająca dużych inwestycji, a zabiegi fungicydowe muszą być wykonywane niezwykle rzadko. Wszystko to sprawia, że – opierając się na rachunku zysków i strat – uprawa żyta jest zwyczajnie opłacalna. O najważniejszych jej aspektach przeczytasz poniżej.
Żyto hybrydowe czy populacyjne?
W ostatnich latach odnotowuje się wzrost wysiewu żyt hybrydowych (mieszańcowych), które wypierają powoli odmiany populacyjne. Powodów takiego stanu rzeczy kilka – hybrydy cechują się:
- wiernym plonowaniem w glebach słanych oraz ubogich w substancje organiczne, a nawet zakwaszonych;
- wyższą odpornością na suszę;
- wysoką odpornością na choroby (głównie grzybowe);
- wybitną mrozoodpornością.
Najlepsze przedplony w uprawie żyta
Choć, jak już zostało wspomniane, żyto ma niewielkie wymagania glebowe, silnie reaguje ono na to, co było uprawiane przed zasiewem. Przedplon ma zatem niebagatelne znaczenie w uprawie tego zboża. Do najlepszych wyborów zalicza się rośliny strączkowe uprawiane – to już bez znaczenia – na zielonkę lub nasiona. Wzbogacają one glebę w azot, który dla wzrostu żyta ma ogromne znaczenie. Do dobrych wyborów zalicza się ponadto ziemniaki wczesne oraz średnio wczesne, choć najczęściej rolnicy decydują się na posadzenie po nich owsa, który ma większe wymagania glebowe od żyta. Zdecydowanie najmniej polecanym zasiewem przed uprawą żyta są zboża ozime, ponieważ stosunkowo późno schodzą z pola, a więc czas na rozkład resztek jest zbyt krótki.
Nawożenie mineralne, azotowe czy fosforowo-potasowe?
Zanim rozpocznie się nawożenie, przeprowadzić trzeba regulację odczynu gleby. Żyto ma wysoką tolerancję na zakwaszenie podłoża, ale nie oznacza to, że można zrezygnować z przygotowania optymalnego poziomu pH. Uzależniony jest on oczywiście od rodzaju gleby.
Nawozy mogą być stosowane, choć nie stanowi ono w przypadku żyta priorytetu. Wszystko dlatego, że spośród wszystkich zbóż uprawianych w Polsce, ma ono najmniejszą wrażliwość na niedobory mikroelementów, nawet fosforu oraz potasu. Niewielkie dawki wspomnianych pierwiastków, a także azotu czy magnezu, są jednak zalecane. Ich wartości należy ustalić na podstawie jakości gleby, pH i kilku innych zmiennych.
Jaki pierwiastek jest najważniejszy przy nawożeniu żyta?
Nawozy fosforowo-potasowe są zatem wskazane i zastosować należy je przed siewem, czyli w czasie orki siewnej. Ewentualnie przed zabiegami wspomagającymi jakość gleby. Pamiętaj, aby nie stosować nawozów fosforowych wiosną – doprowadzi to do zbyt dużych utrat pierwiastka. Azot w przypadku uprawy żyta ozimego jest zdecydowanie najważniejszy. Zboże dobrze go wykorzystuje – zarówno z gleby i znajdujących się w niej resztek, jak i nawozów aplikowanych sztucznie.
Uprawa żyta a siew. O czym trzeba pamiętać?
Siejąc żyto we wschodniej i północnej Polsce, musisz wybrać drugą dekadę września, natomiast w centralnej, południowej i zachodniej – trzecią. Wówczas plony będą najwyższe. To ważne, ponieważ rośliny dobrze rozkrzewiają się przed końcem wegetacji jesiennej. Optymalna temperatura to od 6 do 8°C. Wysiewanie zbyt wczesne narażało będzie plony na groźną pleśń śniegową.
Ważna jest właściwa obsada roślin
Negatywnie na jakość plonów wpływa zarówno za mała, jak i za duża gęstość siewu. Wartość na poziomie 300‒400 ziarniaków/m² jest optymalna dla odmian populacyjnych. Hybrydowe mają nieco mniejszą obsadę – od 250 do 350 ziarniaków/m². W czasie siewu trzeba pamiętać, że ziarna żyta powinny zostać umieszczone dość płytko, czyli na około 2–3 cm. Rozstaw rzędów powinien wynosić natomiast 14 cm.
Pielęgnacja oraz ochrona w procesie uprawy żyta
Wspomaganie w walce z niepotrzebną roślinnością jest zalecane szczególnie jesienią. Chemiczne zabiegi ochrony przeciw chwastom wspomagają rozwój kłosów, co wpływa później na jakość zbiorów. Najpowszechniejszą chorobą żyta jest fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, z którą walka niestety bywa uciążliwa. Problemami, z którymi często zmagają się rolnicy, są także rdza brunatna i rizoktonioza zbóż. Stosowanie preparatów ochronnych jest zatem wskazane, również w kontekście poprawy jakości mocno rozwiniętego systemu korzeniowego.
Zbiory żyta
Dojrzałość żyta przypada na III dekadę lipca lub II sierpnia – to zależy przede wszystkim od lokalizacji, a także ostatecznego terminu siewu. Opóźnienie terminu żniw nie jest wskazane, ponieważ prowadzi do porastania ziarna. Prowadzi to oczywiście do obniżenia jakości uzyskanych plonów.
Coraz większa popularność żyta wśród rolników nie powinna dziwić. Jeśli cały proces uprawy zostanie przeprowadzony prawidłowo, plony mogą być naprawdę okazałe. Jednocześnie zboże nie ma dużych wymagań glebowych oraz dotyczących nawożenia. Zagrożeniem są oczywiście choroby, ale to akurat problem dotyczący wszystkich popularnych w Polsce zbóż. Uprawa żyta i tak na tle konkurencji nie jest aż tak trudna i niepewna w przypadku niesprzyjających warunków.