Ryż jest nie tylko znany od wieków, ale również nadal niezwykle popularny. Chociaż jego wymagania klimatyczne i glebowe są specyficzne, na świecie produkuje się go w ilościach przekraczających 500 mln ton ryżu każdego roku. Przeczytaj, jak wygląda cały proces uprawy!
Ryż – roślina znana człowiekowi od zawsze
Niezmiennie obszarem o największym rocznym spożyciu ryżu jest Azja. Również w tej części świata jest on produkowany w przeważającej większości. Stanowi podstawę żywienia miliardów ludzi szczególnie na terenach gęsto zaludnionych. W takich też uprawia się go najczęściej, bo oprócz wymagającego klimatu potrzebuje mnóstwa zaangażowanych rolników. Dlatego Chiny, Indie i Indonezja to kraje, w których ryż cieszy się największą popularnością wśród roślin uprawnych. W porównaniu do możliwości produkcyjnych Azji, ryż w Europie stanowi jedynie marginalny udział światowych zasobów.
W jaki sposób wygląda uprawa ryżu – klimat
Aby lepiej wyobrazić sobie pracę na polach ryżowych, najpierw przybliżymy warunki klimatyczne dla tej rośliny. Ryż wymaga stałej temperatury w przedziale 22-30oC i bardzo wysokiej wilgotności. Zdecydowana większość produkcji światowej składa się z odmian potrzebujących stałego ulokowania w wodzie (ryż padi). Jej poziom nie przekracza 15 cm od poziomu dna. Natomiast ryż suchy górski jest uprawiany na obszarach niezalewowych bez konieczności ciągłego przebywania w wodzie. Taki sposób uprawy daje jednak nieco mniejszą wydajność pól uprawnych. Wysoka wilgotność powietrza, słoneczna pogoda i temperatura sięgająca 30oC sprawiają, że ryż uprawiany jest przez bardzo pracowitych i niezwykle wytrzymałych rolników.
W jakiej glebie najlepiej rośnie ryż?
Odmiana sucha górska może być sadzona w glebie przepuszczalnej o niskiej kwasowości. Sadzonki nie wymagają przebywania w wodzie, dlatego podłoże może być lekkie i luźne. Do produkcji ryżu suchego stosuje się więc piachy i czerwone podłoże laterytowe. Z tego względu spora część suchego gatunku ryżu powstaje na terenie wyższych obszarów północnych Chin. Natomiast odmiany ryżu mokrego rosną zanurzone w wodzie, dlatego wymagają gleby nieprzepuszczalnej. Zwykle stosuje się do ich produkcji podłoże z domieszką gliny lub w większości gliniaste. Takie zalane wodą tarasy ryżowe spotkać można również w Państwie Środka, ale także w Tajlandii, Indiach, czy Wietnamie.
Jak uprawiać ryż, czyli o przygotowaniu sadzonek
Ponieważ w przeważającej większości ziarna ryżu wywodzą się z terenów zalewowych i dopływów rzek, skupimy się właśnie na tej metodzie produkcji. Aby 1/3 ludności świata miała dostęp do tego zboża, należy najpierw przygotować rozsady do wsadzenia. Są to po prostu wykiełkowane pojedyncze ziarenka ryżu, które osobno umieszcza się w zalanej wodą glebie. Taki sposób sadzenia wymaga przemieszczania się boso po tarasach w bardzo grząskim podłożu. Wejście w obuwiu na pole uprawne mija się z celem, ponieważ kalosze zostałyby zassane i zapewne trudno byłoby je wyciągnąć na powierzchnię. Poza tym upał i słońce powodowałyby natychmiastowe spocenie się stóp i nieuchronne odparzenia.
Pielęgnacja pól ryżowych w Chinach i na świecie
Pola ryżowe trzeba stale nawadniać i odchwaszczać, co jest związane z dużym nakładem pracy i zaangażowaniem sporej ilości osób. Poza tym w wielu regionach poza samymi warunkami atmosferycznymi istnieje spore zagrożenie ze strony gadów i szkodników żyjących na tarasach. Wielu producentów ryżu nadal stosuje konwencjonalne metody eliminowania chwastów ręcznie, co w połączeniu z licznymi niebezpieczeństwami podczas pracy stwarza okazję do licznych wypadków. Zabiegi pielęgnacyjne dotyczą również samych tarasów, które po zbiorach są wysuszane i oczyszczane.
Jak wyglądają zbiory ryżu?
Nadal większą część ryżu na świecie pozyskuje się ręcznie. Niektóre odmiany wegetują nawet kilka razy rocznie, co sprawia, że zbiory odbywają się tam na okrągło. Zwykle jednak nie przekraczają 3-4 razy w przeciągu każdego roku. Aby zebrać kłosy ryżu, konieczne jest spuszczenie wody z poletek. W zależności od temperatury kłosy zostawia się na okres kilku tygodni, aby wyschły i zżółkły. Dopiero po tym etapie rozwoju rośliny następuje jej zbiór. Tutaj już wskazane jest stosowanie obuwia i okrycia rąk, by nie narazić się na ostre krawędzie rośliny. Plony zbierane są często przez mnóstwo osób jednocześnie, a grupy kłosów związuje się, by przygotować je do dalszego etapu produkcji.
Zboże ryżu i jego finalne przygotowanie
Aby uzyskać podział na ryż brązowy, biały, czy parboiled konieczne jest przeprowadzenie konkretnych procesów obróbki ziaren. Ryż na samym początku poddawany jest suszeniu i prażeniu, co powoduje pęknięcie łuski. W dalszym kroku łuski zostają odseparowane od pojedynczego ryżu, który gotowy jest do nadania mu ostatecznego kształtu. Plony ryżu można oczyszczać, polerować, parować pod ciśnieniem lub sprzedawać w formie nieoczyszczonej. I tak np. Japonia słynie z konsumpcji ryżu białego, który jest polerowany. Ryż parboiled przetwarzany jest poprzez parowanie w warunkach wysokiego ciśnienia, a ryż brązowy pozbawiany jest łuski i niemodyfikowany w kolejnym etapie.
Najzdrowsza odmiana ryżu na świecie – która?
Zdecydowanym numerem 1 wśród wszystkich odmian ryżu jest ten brązowy. Dlaczego? Jest poddawany najmniej inwazyjnemu procesowi obróbki. Dzięki łuskaniu bez polerowania i usuwaniu jedynie niejadalnej warstwy wierzchniej zachowuje składniki odżywcze w maksymalnej ilości. Poza tym jest cennym źródłem witamin grupy B, magnezu, wapnia i błonnika. Jego smak może jednak nie przypaść do gustu każdemu, dlatego zdecydowanie chętniej wybieranym produktem jest ryż biały. Ma neutralny smak, co sprzyja jego dodawaniu do potraw słonych, słodkich i kwaśnych.
Tarasy ryżowe, uprawa i ciężka praca – podsumowanie
A czy ty również chętnie sięgasz po ryż, kupując go w sklepie? Przyjrzenie się produkcji i uprawie tej rośliny powoduje, że można jeszcze bardziej docenić wyjątkowy wysiłek azjatyckich rolników. Dzięki ich ciężkiej pracy nadal miliardy ludzi na całym świecie mają codziennie podstawowy pokarm dla swoich rodzin. Ryż stanowi też dla wielu fundament codziennego utrzymania. Warto więc z docenianiem sięgać po ulubione ziarenka.