Rolnictwo zrównoważone bardzo często mylone jest z ekologicznym, a to duży błąd. Rolnictwo ekologiczne i zrównoważone to pojęcia, które nie są z sobą tożsame.
Na czym polega rolnictwo ekologiczne i zrównoważone i jakie są ich cele, dowiesz się z tego artykułu. Przeczytasz tu także o dopłatach z Unii Europejskiej na polskie rolnictwo oraz gdzie można się o nie starać i jakie trzeba spełniać warunki?
Czym jest rolnictwo ekologiczne?
Rolnictwo ekologiczne, tak samo jak inne działania proekologiczne to bardzo ważne zagadnienie, szczególnie teraz, kiedy wreszcie zaczęło się głośniej mówić o kłopotach, jakie ma planeta Ziemia. W Europie rolnictwo ekologiczne zostało potraktowane bardzo poważnie, do tego stopnia, że wielu rolników przystąpiło do upraw ekologicznych, a kolejni mają także zamiar je rozważyć, jak i produkcję żywności ekologicznej. Korzyści z upraw oraz produkcji żywności ekologicznej są ogromne, wykraczając daleko poza samą ochronę środowiska. Rolnictwo ekologiczne to system zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej.
Cele rolnictwa ekologicznego
Zrównoważona gospodarka rolnicza znacząco zmniejsza zależność od nakładów zewnętrznych poprzez stymulowanie produkcyjnych mechanizmów biologicznych. Podstawowym zaś celem rolnictwa ekologicznego jest powielanie procesów zachodzących w naturalnych ekosystemach. Przedstawia się trzy główne cele rolnictwa ekologicznego:
- samowystarczalność nawozowo-paszową;
- równowagę biologiczną w środowisku produkcyjnym;
- wspieranie wysokiego poziomu próchnicy.
Początki rolnictwa ekologicznego
Ostatnimi czasy wiele mówi się o rolnictwie ekologicznym, powracając w metodach do czasów naszych przodków, doskonalonych od tysięcy lat. Nasze czasy wskazują początek rolnictwa ekologicznego na lata 20. XX wieku, kiedy to Rudolf Steiner stwierdził, że najlepsze jest to, co naturalne. Ufał, że Ziemia oraz wszystkie elementy ziemskiej układanki to jeden żywy organizm. Badania naukowe nie poparły jego idei, niemniej jednak uważa się ten czas za początek ekologicznego rolnictwa. W Polsce w 1930 roku pierwsze w kraju gospodarstwo ekologiczne założył w Szelejewie senator Stanisław Karłowski. Jego uprawy prowadzone były w duchu biodynamicznym, czyli takim samym, jak Rudolf Steiner promował w Kobierzycach. Na bazie doświadczeń Stanisława Karłowskiego w roku 1989 zarejestrowano w Polsce pierwsze Stowarzyszenie Producentów Metodami Ekologicznymi EKOLAND i od tamtego czasu liczba gospodarstw stale rośnie. Tyle historia, ale czymże w takim razie jest rolnictwo zrównoważone?
Czym jest rolnictwo zrównoważone?
W czasach, kiedy na świecie są niemałe problemy z wyżywieniem ludzi, kiedy kurczą się zasoby naturalne Ziemi, dopadają ludzi zmiany klimatyczne, a w przyszłości (w roku 2050) perspektywa wyżywienia kolejnych 2 mld ludzi z ograniczonym dostępem do wody i gruntów uprawnych należy zastosować daleko idące zmiany. Rolnictwo zrównoważone stawia właśnie na takie cele, które zrównoważą wpływ rolnictwa na środowisko, umożliwiając bardziej efektywne wykorzystanie zasobów wody, ziemi, gleby, nasion, nawozów, maszyn rolniczych, środków ochrony roślin, energii, tak by produkcja rolnicza była nadal opłacalną i akceptowalną.
Rolnictwo zrównoważone w pełni odpowiada już dziś i teraz na potrzeby i globalne wyzwania znajdując alternatywne możliwości dla konwencjonalnych sposobów zarządzania.
Ważnym filarem rolnictwa zrównoważonego jest ochrona zasobów środowiska, stąd pewnie biorą się porównania z rolnictwem ekologicznym. Jest jednak coś, co łączy oba systemy rolnicze:
- ochrona gleby, wody i powietrza;
- troska o bioróżnorodność;
- budowanie żyzności gleby.
Rolnictwo ekologiczne rezygnuje z chemicznych środków roślin oraz sztucznego nawożenia, natomiast system zrównoważony nie wyklucza, a wręcz uwzględnia ich zastosowanie zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin. Zrównoważone gospodarstwo rolne wspiera się metodami niechemicznymi, niemniej precyzyjnie dozując ilości preparatów chemicznych do adekwatnych potrzeb roślin oraz gleby. Dzięki zrównoważonej i ostrożnej aplikacji preparatów chemicznych produkcja może być wysokiej jakości oraz bezpieczna dla człowieka, a negatywny wpływ na środowisko jest niewielki, wręcz znikomy.
Zamysł pozwalający na perspektywiczny rozwój gospodarstwa
Zrównoważone zarządzanie gospodarstwem nie zagwarantuje wzrostu zysku teraz i natychmiast, ponieważ to długofalowy proces, pozwalający osiągnąć stabilność finansową działalności rolniczej w dłuższym okresie. Praktyki ze zrównoważonego zarządzania gospodarstwem pozwalają na efektywne korzystanie z produkcji, ale tak by chronić środowisko, zaufanie społeczne oraz zdrowie ludzi. Koniecznie tak, by zadbać o długofalowy rozwój gospodarstwa rolnego, w jak najlepszej współpracy rolnika ze społecznością.
Produkcja żywności na wielką skalę
Rolnictwo zrównoważone różni także od ekologicznego fakt, że nastawione jest na produkcję żywności na wielką skalę i na specjalizacje. Nie da się tego przeprowadzić w gospodarstwach ekologicznych z uwagi na zbyt duże koszty produkcji. Ekologia sprawdzi się w mniejszych gospodarstwach, w uprawie różnych produktów rolnych. Trudno byłoby się przestawić w ekologicznych gospodarstwach na globalne rolnictwo, choćby przez wzgląd na niską wydajność, niewystarczającą dla wszystkich ludzi na Ziemi, a przecież już za 28 lat ludność na Ziemi ma wynieść aż 10 mld. W takich realiach idea rolnictwa zrównoważonego przemawia do wielu osób i planowanie jej nie jest przypadkowe. Absolutnie jednak nie można ujmować ideom dotyczącym rolnictwa ekologicznego.
Rolnictwo ekologiczne w Polsce
Polska, będąc jednym z państw Unii Europejskiej, korzysta z możliwości szybkiego rozwoju rolnictwa ekologicznego, w ramach unijnego sektora rolnictwa. Wymogi prawne regulują produkcję ekologiczną w Unii Europejskiej, które są ustanowione w rozporządzeniach obowiązujących w całości i bezpośrednio w każdym z państw członkowskich.
Dopłaty dla rolników w systemie rolnictwa ekologicznego
Rozwój obszarów wiejskich oraz świadomość zagrożeń dla środowiska, erozji gleby, ekologii, nadmiernego stosowania środków chemicznych powoduje zwiększenie się powierzchni upraw ekologicznych. Nowa perspektywa unijna PROW na lata 2021 do 2027 kładzie nacisk na rozwój oraz zwiększenie pozytywnych praktyk w ekologicznym rolnictwie. Polska ma za zadanie zachęcenie do zakładania produkcji ekologicznej. Dopłaty do 1 hektara na rok kształtują się od 535 do 1557 złotych. Płatności ekologiczne nie są zależne od kursu euro, są stałe, wypłacane przez 5 lat, natomiast są uzależnione od degresyjności, w zależności od powierzchni:
- 100% stawki otrzyma gospodarstwo za powierzchnię upraw od 0,10 ha do 50 ha;
- 75% stawki podstawowej otrzyma gospodarstwo za powierzchnię upraw od 50 ha do 100 ha;
- 60% stawki powyżej 100 ha.
Wymogi dla rolnika chcącego przystąpić do programu ekologicznego
Rolnik musi się zobowiązać na minimum 1 rok, potrzeba jest posiadania planu ekologicznego, który ważny jest przez 5 lat. Warto taki plan zlecić, na przykład doradcy rolnemu mającemu odpowiednie uprawnienia. Gospodarstwo ekologiczne co roku musi liczyć się z kontrolą Jednostki Certyfikującej. Komisja Europejska ma na uwadze każde państwo oraz ich rolników stawiających na ekologię. Zapowiada, że do 2030 roku 1/4 unijnego rolnictwa ma być przeznaczona pod uprawy ekologiczne. Rzecz jasna za tymi zapowiedziami pójdą wyższe dotacje. Rolnicy będą mogli otrzymać nawet od 631 złotych (trwałe użytki zielone) do 2591 złotych (uprawy sadownicze).
Aby zachęcić rolników do ekologicznych upraw użytków rolnych Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało nową ustawę o rolnictwie ekologicznym, która już weszła w życie.
Powiązane artykuły:
- KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) – najważniejsze informacje i zadania w sprawie rozwoju wsi
- Rolnik – zarobki. Czy to opłacalne zajęcie?
- Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) – na czym polega i jak starać się o wsparcie?
- Studia podyplomowe – rolnictwo. Na czym polegają i kto może się na nie zapisać?
- MRIRW — czym jest i jak działa?