Erozja gleby jest procesem niszczącym powierzchnię gleby przez wiatr, wodę, siłę grawitacji oraz działalność człowieka. Większości szkód, jakie się dostrzega, można by zapobiec.
Erozja to proces naturalny, wpływający na wszelkie formy terenu, zazwyczaj odbywa się powoli, jednakże w dużej mierze sam człowiek bardzo ją przyspiesza i pogłębia. Sprawdź, jakich zabiegów należy użyć, aby uniknąć erozji gleb.
Rodzaje erozji
Erozja pojawia się w wielu aspektach, tak więc można wyróżnić:
- erozję wodną – degradacja gruntów pod wpływem wody, objawiająca się spadkiem żyzności gleby, wypłukiwaniem minerałów, niszczeniem roślinności, zwiększająca ryzyko powodzi, spadek retencji, jak i zmiany w przepływie rzek. Erozję wodną dzieli się na: żłobinową, rzeczną i wąwozową.
- erozję liniową polegającą na rozcinaniu gleby przez zmasowany spływ wody;
- erozję powierzchniową – rozmywanie oraz zmywanie przez wodę wierzchnich warstw gleby lub rozwiewanie jej przez wiatr;
- erozję uprawową, czyli taką, gdzie pod wpływem działania narzędzi i maszyn rolniczych występuje przemieszczanie się gleby w dół stoków;
- erozję rozbryzgową – odrzucanie i odrywanie kawałków ziemnych przez grad oraz deszcz, połączone z zamulaniem i ubijaniem powierzchni gleby;
- erozję wietrzną polegającą na wywiewaniu przez wiatr drobnych cząstek gleby.
Erozja wodna podziemna
Rzecz jasna poza erozją powierzchniową jest także erozja wodna podziemna nazywana sufozją, do której dochodzi w wyniku wsiąkania wód opadowych w grunt. Pod powierzchnią gruntu wody opadowe tworzą korytarze, które po ich zapadnięciu prowadzą do powstania dołów sufozyjnych, a sam proces nazwany został sufozją mechaniczną.
Oprócz sufozji mechanicznej wyróżnia się:
- sufozję krasową, gdzie podziemne odwadnianie erozyjne prowadzi do powstawania rzeźby krasowej i kształtowania się podziemnych jaskiń;
- sufozję chemiczną polegającą na ubytkach w glebie i osiadaniu gruntu wskutek rozpuszczania węglanów wapnia.
Zespół procesów powodujących występowanie erozji
Jest wiele czynników wpływających na występowanie erozji jak choćby:
- czas i intensywność, w jakim odtaje pokrywa śnieżna;
- intensywność odmarzania gleby;
- ilość, moc oraz czas trwania opadów – najgorsze są deszcze ulewne od 10 do 45 mm/h;
- uprawy szerokorzędowe jako rodzaj okrywy roślinnej;
- orkowy sposób uprawy roli;
- zabiegi uprawowe w poprzek warstwic;
- stan gleby z małą retencją wodną oraz z brakiem struktury gruzełkowatej;
- szorstkość powierzchni gleby;
- grunty orne.
Jakie są negatywne skutki erozji?
Niestety erozja ma wpływ na wiele skutków negatywnych, między innymi w rolnictwie. Zaliczyć do niej powinno się wymywanie składników pokarmowych i minerałów, pogorszenie struktury gleby, straty powierzchni do upraw, niszczenie uprawnych roślin, oraz zmniejszenie miąższości gleby.
Agrotechniczne sposoby zabiegów przeciwerozyjnych
Agrotechnicznie człowiek może zadziałać w taki sposób, aby:
- uprawiać rośliny silnie wiążące korzeniami glebę;
- prowadzić uprawę roślin w wąskich międzyrzędziach. Trzeba pamiętać, że łany roślin w różnym stopniu chronią glebę, na przykład rośliny motylkowe wieloletnie i trawy w 100%, owies w 72%, a ziemniaki jedynie w 25%;
- trzeba stosować specjalną uprawę roli: orkę pługiem wahadłowym, głęboszowaniem, gruberowaniem, spłyceniem ziębli do 10 cm, oraz stosowaniem przed siewem kultywatorów, wałów i bron, czyli biernych agregatów uprawowych;
- stosowanie uprawy bezorkowej, konserwującej, pasowej i zerowej;
- sadzenie oraz siew bezwzględnie w poprzek stoku;
- warto wybierać tarasowanie pod uprawy sadownicze i polowe;
- stosowanie płodozmianów przeciwerozyjnych z dużym udziałem roślin motylkowych z trawami, ze zwiększonym udziałem żyta i rzepaku, oraz okrywaniem powierzchni nieobsianej słomą lub liśćmi, a w międzyplonie ściernisko i mulcz;
- stosowanie nawożeń ochronnych;
- utrwalanie jezdni, jak i umacnianie poboczy dróg rolniczych.
Najbardziej są narażone na niszczenie gleby tereny lessowe, pagórkowate i górzyste niepokryte roślinnością, która ochroniłaby powierzchnię przed erozyjnym działaniem wiatru i wody. Brak roślinności to przede wszystkim gospodarka rabunkowa działalności człowieka, między innymi polegająca na wyrębie lasów oraz nieprawidłowościach w gospodarowaniu rolnym.
Największe zagrożenia erozją w Polsce
Najbardziej zagrożone erozją miejsca w Polsce występują na Podkarpaciu oraz w Małopolsce, następnie w województwach:
- śląskim;
- świętokrzyskim;
- lubelskim;
- oraz dolnośląskim.
Wiele z powiatów posiada I stopień pilności ochrony przeciwerozyjnej i aż 1/3 kraju zagrożona jest erozją wietrzną oraz wodną powierzchniową, a 1/5 Polski erozją wąwozową.
Jakie znaczenie ma gleba?
Jakość gleby w środowisku naturalnym ma ogromne znaczenie, stanowiąc niezbędne podłoże dla większości roślin żyjących na Ziemi. To właśnie rośliny czerpią z gleby wszystkie składniki oraz wodę i sole mineralne potrzebne do prawidłowego funkcjonowania, rozwoju i wzrostu. Dzięki temu ludzie mogą uprawiać rośliny pozwalające na ich wyżywienie oraz dając pokarm dla zwierząt hodowlanych. Wiele organizmów żywych także z gleby czerpie pożywienie, należą do nich na przykład dżdżownice i krety. Zwierzęta roślinożerne żyją dzięki temu, że w glebie rosną rośliny stanowiące dla nich pokarm.
W związku z powyższym ludzie powinni starać się robić wszystko, aby chronić glebę przed erozją, a mają możliwości, by ją w znaczącym stopniu powstrzymać.