Ciąża u krowy trwa mniej więcej tyle, ile u człowieka — ok. 280 dni. Jak rozpoznać, że jałówka jest cielna? Jak wygląda prawidłowy przebieg ciąży? Jak rozwija się płód? Jeśli jesteś ciekaw, to czytaj dalej.
Rozród bydła mlecznego jest kluczowy dla wszystkich hodowców tych zwierząt. Dokładne określenie czasu rui zwiększa prawdopodobieństwo skutecznej inseminacji. Zanim jednak dojdzie do wycielenia, konieczne jest systematyczne kontrolowanie stanu zdrowia samicy. W trakcie ciąży może dojść bowiem do wielu nieprawidłowości, które mogą zakończyć się przedwczesnym zakończeniem ciąży i utratą zarodka, czy też płodu.
Co ciekawe, ciąże krowy przy płodach męskich mogą się wydłużyć o 1-2 dni, natomiast w przypadku ciąży bliźniaczej skracają się przeciętnie o ok. 6 dni. Przyjęło się, że płodne krowy powinny wydawać przynajmniej jedno ciele przez pierwszych osiem lat swojego życia. Jest to najbardziej wydajne z punktu widzenia hodowcy i korzystne dla samych samic. Naturalne jest, że z wiekiem zdolności reprodukcyjne znacznie się zmniejszają.
Ciąża krowy — od rui do zapłodnienia
Cykl płciowy u bydła trwa średnio 21 dni. Znając symptomy rui tj. obserwując objawy fizjologiczne, a także zachowanie krowy, można z łatwością określić, kiedy jałówka jest płodna. Kluczowe jest nie tylko obskakiwanie innych osobników w stadzie, ale także zaczerwienienie i lekkie powiększenie sromu oraz wyciek ciągnącego się śluzu. To informacja dla hodowcy, że należy rozpocząć inseminację.
Zapłodnienie rozpoczyna się w momencie połączenia komórki jajowej z plemnikiem. Powstały wówczas zarodek przesuwa się wzdłuż jajowodu w kierunku macicy i tam zalega. Dochodzi do jego implantacji w drogach rodnych jałówki. Po kilku tygodniach wytwarza się łożysko zapewniające kontakt między samicą a płodem. Ciąża u krowy trwa średnio 9 miesięcy (+/- 2 tygodnie), czyli 40 tygodni.
Ciąża u krowy — jak rozpoznać?
Istnieje kilka metod na rozpoznanie ciąży u krowy. Narzędzia diagnostyczne są niezwykle ważne z punktu widzenia strat ekonomicznych hodowli. Okazuje się bowiem, że utrzymywanie jałowych samic wiąże się z dużymi kosztami. Lekarz weterynarii rozpoznaje ciążę u krowy metodami prostymi, nieinwazyjnymi, bezpiecznymi i rzetelnymi. Najważniejsze informacje potrzebne w stwierdzeniu ciąży to m.in. brak rui. Warto jednak pamiętać, że brak rui nie zawsze oznacza zapłodnienie. Może ono występować również w przypadku schorzeń o podłożu hormonalnym. Konieczne jest także zastosowanie badania palpacyjnego, testów hormonalnych, a także badań ultrasonograficznych, czyli popularnego USG.
Najpopularniejszą, a zatem najchętniej stosowaną przez lekarzy weterynarii metodą jest badanie palpacyjne per rectum. Ma ono wiele zalet. Nie tylko pozwala na stwierdzenie obecności ciąży, ale również służy ocenie stanu fizjologicznego i anatomicznego płodu. Dzięki temu możliwe staje się ocenienie stopnia zaawansowania ciąży, a tym samym ułatwia przygotowania do porodu.
Stwierdzenie obecności hormonów odpowiedzialnych za utrzymanie ciąży jest możliwe dzięki testom biochemicznym. Wyróżniają się one dużą czułością i pewnością otrzymanego rezultatu. Pozwalają one wykryć m.in. progesteron, geny stymulujące interferon i glikoproteiny ciążowe. Materiałem badawczym jest krew bydła.
Około 21 dnia rozwoju płodowego można stwierdzić ciążę za pomocą badań USG. Jednakże praktyka weterynaryjna rekomenduje wykonanie tego badania dopiero 10 dni później. Uzyskany obraz daje wówczas rzetelniejszy wynik. Dzięki USG możliwe jest ustalenie płci płodu i ocena stopnia jego rozwoju, w tym również prawdopodobieństwa pojawienia się wad.
Ciąża bliźniacza u krowy
Ciąża mnoga u krów zdarza się stosunkowo rzadko. Wielu hodowców uważa nawet, że jest to patologia. Jest to związane z prostym faktem dużego ryzyka pojawienia się niedoborów energetycznych, zmniejszenia dojności, a przede wszystkim urodzenia się cieląt znacznie słabszych fizycznie. Co więcej, takie bydło jest zazwyczaj mniej żywotne.
Poród u krowy
Datę porodu u krowy wyznacza się, bazują na terminie krycia lub inseminacji. Jakie są oznaki zbliżającego się porodu? Lekarz weterynarii obserwuje przede wszystkim rozluźnienie się więzadeł macicy, a także obrzmienie sromu. Samica zmienia również zachowanie. Często jest niespokojna, ma chwiejny chód, często kładzie się i wstaje. Wydanie na świat cielaka trwa średnio 6 godzin. Warto jednak pamiętać, że jest to uzależnione od wielu czynników, w tym wielkości cielaka, ogólnej kondycji krowy, a także liczby dotychczas odbytych porodów. W większości przypadków poród nie musi odbywać się w asyście lekarza weterynarii. Jednakże w razie pojawienia się jakichkolwiek komplikacji np. silnego krwotoku, konieczne jest jego wezwanie.
Istnieje kilka czynności, które każdy hodowca powinien wykonać w okresie poporodowym. Konieczne jest dokładnie oczyszczenie cielakowi jamy gębowej i nozdrzy z zalegającej błony śluzowej. Bardzo ważne jest także zabezpieczenie pępowiny za pomocą środków dezynfekujących. Tylko w ten sposób można zmniejszyć ryzyko pojawienia się poważnych infekcji bakteryjnych.
Samica także wykonuje na cielakiem cały szereg zabiegów pielęgnacyjnych, w tym mycie. Wycielenie daje początek laktacji, co jest oczekiwanym, a zatem korzystnym zjawiskiem dla każdego hodowcy.
Produkcja mleka po porodzie
Bezpośrednio po porodzie istotne jest podanie cielakowi pierwszego mleka tzw. siary. Każdy doświadczony hodowca wie, jak ważne jest prawidłowe rozdojenie krowy tuż po wycieleniu. Ważne jest, aby pamiętać o tym, że prawidłowe żywienie ma wpływ na wielkość laktacji, a także jakość produkowanego mleka.
Troska o prawidłowy bilans energetyczny wydaje się być podstawą prawidłowego żywienia krów w okresie laktacji. Co więcej, wysokoenergetyczne pokarmy warto wprowadzić na ok. kilka tygodni przed terminem porodu. Początkowo pasze powinny być wyskotreściwe, a następnie wysokobiałkowe. Nie chodzi jednak o to, aby podawać bydłu więcej racji pokarmowej, a jedynie lepszej jakości.
Zaleca się, aby w okresie laktacji podawać krowie:
- żywe kultury bakterii, co zapewnia lepsze trawienie paszy,
- niacynę — chroni bydło przed nadmierną utratą tkanki tłuszczowej po porodzie,
- tłuszcze, białka i aminokwasy — muszą być jednak chronione, co oznacza, że trawienie ich zachodzi dopiero w trawieńcu bydła,
- cholinę — ma ona wpływ na zawartość tłuszczu w produkowanym mleku,
- tlenek magnezu — stabilizuje fermentację w żwaczu,
- chelaty — stabilizują przemiany białka w organizmie krowy,
- sprzężony kwas linolowy — wydłuża okres laktacji.
Okres międzyciążowy u krów
W Polsce przyjęło się, że okres międzyciążowy u bydła wynosi ok. 160 dni. Jednakże czas ten może ulec znacznemu wydłużeniu, co wiąże się z wieloma problemami hodowców, w tym z płodnością krów. Okazuje się, że każdy kolejny dzień bez ciąży u krowy, generuje bardzo wysokie koszty hodowli. Szacuje się, że starty mogą sięgać sumy ok. 25 zł dziennie. W przypadku utrzymania dużego stada, suma ta może być dla hodowcy bardzo dotkliwa. Dlatego też tak ważne jest zapewnienie bydłu jak najlepszych warunków hodowlanych, w tym środowiskowych i żywieniowych. Niezbędne jest także regularne monitorowanie okresu owulacji tzn. rui. Istnieją do tego nowoczesne narzędzia, w tym dzienniczki, a nawet aplikacje na smartfona.
Warunki panujące w oborze, a nawet szerzej, w całym gospodarstwie mają bezpośredni wpływ na ciążę u bydła.
Na płodność u krów wpływają m.in.:
- jakość i ilość podawanej paszy,
- wentylacja i oświetlenie w oborze,
- ilość zwierząt w stadzie,
- jakość nasienia buhaja.
Prawidłowy przebieg porodu, a nawet samego okresu ciąży u krowy powinien być dla hodowcy priorytetem. W tym newralgicznym dla samicy momencie, ważne jest dbanie o jej kondycję fizyczną (przez dawanie wysoko jakościowych pasz), a także psychiczną. Wszystko to ma bezpośrednio wpływ na kondycję urodzonego cielaka.